وفات دکتر شریعتی و شدت گرفتن اختلاف هواداران

پس از وفات دکتر شریعتی، مسئله صورت دیگری به خود گرفت. برخی می‌خواستند از شخصیت و آثار وی به نفع خود و علیه روحانیت استفاده کنند و رژیم شاه نیز برای تضعیف نهضت امام خمینی(ره) از این سیاست حمایت می‌کرد. در اینجا وظیفه استاد مطهری چیز دیگری بود. البته علامه طباطبایی(ره) نیز در پاسخ به سؤالی که از ایشان شده بود، درباره آثار آن مرحوم اظهارنظر کردند و در پاسخ به سؤال دیگری درباره آن اظهارنظر، چنین ابراز عقیده فرمودند: نظر اینجانب تنها به اشتباه بودن مطالب است نه به چیز دیگر. همان طور که اطلاع دارید من هرگز در اینگونه موضوعات مداخله نکرده و نمی‌کنم. علت اینکه آن تذکر را لازم دانستم این است که بسیاری از نوشته‌های ایشان با مبانی و اصول معارف اسلامی یعنی با گرامی‌ترین سرمایه معنوی ما که سعادت دنیا و آخرت ما بسته به آن است سازگار نیست و از طرف دیگر آن نوشته‌ها در میان طبقات مختلف رواج کامل یافته است. لهذا لازم بود تذکر داده شود تا همه آن نوشته‌ها تأیید شده تلقی نشودو ضمناً افراد ذی‌صلاحیت به نقد علمی و منطقی بپردازند.
اینکه نوشته‌اید خود مشارالیه اخیراً به اشتباهات خود پی برده بود و گروهی در حال حاضر مشغول اصلاح آنها هستند موجب مسرت من شد و امیدوارم جبران مافات بشود.

لازم است تذکر بدهم هر کس که در مقام نقد اینگونه نوشته‌ها – که متأسفانه اشتباه و نظایر فراوان دارد و رو به تزاید است – برآید اولاً باید مستدلاً وارد شود و به گفتن اینکه «صحیح نیست» اکتفا نکند و ثانیاً ادب اسلامی را که دعوت با حکمت و موعظه حسنه و جدال به نحو احسن است رعایت نماید و از هرگونه اهانت و بدگویی به اشخاص اجتناب ورزد و اساساً کسی که منطق دارد به حربه‌ای دیگر متوسل نمی‌شود.
ضمناً به همه برادرانی که دست‌اندرکار تحقیق در مسائل اسلامی هستند یادآوری می‌کنم که توجه به اختلاف بنیادی جهان‌بینی‌های دیگر امری ضروری است. شباهت‌های ظاهری میان نتایج حاصل از برخی مطالعات اسلامی با مطالعات غربی نباید ما را از مباینت‌های اصولی بازدارد و به روح و جوهر اصلی بینش اسلامی لطمه وارد آورد.

ادامه مطلب...


برچسب ها : مذهبی  , سیاسی و نظامی  , اجتماعی  ,

دیروز سالگرد درگذشت دکتر شریعتی بود، مردی که به عنوان یکی از سخنرانان قهار دوران طاغوت از وی نام برده می شود و دختران و پسران انقلابی در آن زمان پای ثابت سخنرانی های وی بوده اند، شریعتی در آن روزها بیانی آتشین شیوا داشت که این بیان آتشین و شیوا با طبق شاعرانه وی ممزوج شده بود که باعث جذب جوانان آن دوره شده بود، اما در آن دوران اعمال و رفتار و تفکرات وی از سوی اندیشمندان اصیل اسلامی مورد نقد اساسی قرار گرفته بود و تفکرات وی را دارای مشکلات ریشه ای در زمینه اسلامی می دانستند.

کسانی همچون امام خمینی(ره)، امام خامنه ای، شهید مطهری، علامه طباطبایی، شهید بهشتی، شهید صدر، شهید مفتح، علامه مصباح، آیت الله خوشوقت از منتقدین تفکرات شریعتی بودند ودر مواردی تفکرات وی را التقاطی می دانستند، همه این شخصیت هایی که نام برده شد از منتقدین اندیشه شریعتی بودند اما نوع برخورد هر کدام از آنها با شریعتی متفاوت بود.

در این میان بازخوانی نظرات استاد شهید مرتضی مطهری پیرامون آراء، افکار، عقاید و اندیشه های دکتر علی شریعتی چندان خالی از لطف نیست:

ادامه مطلب...


برچسب ها : مذهبی  , سیاسی و نظامی  , اجتماعی  ,

*رمز حضور عظیم ملت در انتخابات امسال، اعتماد و علاقه عمومی به نظام جمهوری اسلامی، اعتماد به ناظران و مجریان انتخابات و امیدواری ملت به حرکت مستمر و پیش رونده ایران عزیز بود و این، حقیقتی بسیار مهم و انکارناپذیر است.

*حتی کسانی که طرفدار نظام نیستند به نظام و انتخابات آن اعتماد دارند چرا که می دانند جمهوری مستحکم اسلامی، مثل شیر در مقابل طمع ورزان ایستاده و از کشور، منافع ملی و عزت ملی، بخوبی دفاع می کند.

*دیدار نامزدهای دیگر با رئیس جمهور منتخب و تبریک و ابراز خرسندی از انتخاب وی، موجب شیرینی کام مردم شد و جای تشکر دارد

*در این انتخابات نیز می شد بهانه گیری کرد و با راه اندازی اختلاف و دعوا، عظمت و شکوه حضور ملت را نادیده گرفت و کام مردم را تلخ کرد اما رفتار با نجابت و قانونمدارانه دیگر نامزدها، برای مردم احساس آرامش و شادی به همراه آورد و این قانونگرایی باید برای همیشه و برای همه درس باشد.

*اداره کشور، واقعاً کارسختی است و همه افراد و همه دستگاهها باید رئیس جمهور برگزیده مردم را یاری کنند.

*دولت کنونی در کنار نقاط ضعفش، نقاط قوت فراوانی نیز دارد و چقدر خوب بود که نامزدهای محترم با نگاهی منصفانه در کنار بیان نقاط ضعف، به خدمات مهم دولت و کارهای زیربنایی و سازندگی آن نیز اشاره می کردند.

افرادی که تا سالیان نه چندان دور، سنگ برخی روحانیون معزز را به سینه می زدند و ایشان را "مصباح روحانیت" قلمداد می کردند، در اختلاف نظر با ایشان پیرامون معرفی نامزد اصلح، ماهیت مزورانه خویش را عیان نمودند وهتاکی به این عالم‌جلیل‌القدر راجایزدانستند!

خداوند سبحان در مصحف قرآن نیز افرادی که به خوشآمد خود، درباره احکام الهی تبعیض قائل می شوند را اینگونه تشریح می کند: «أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْکِتَبِ وَ تَکْفُرُونَ بِبَعْض فَمَا جَزَاءُ مَن یَفْعَلُ ذَلِک مِنکمْ إِلا خِزْیٌ فی الْحَیَوةِ الدُّنْیَا وَ یَوْمَ الْقِیَمَةِ یُرَدُّونَ إِلی أَشدِّ الْعَذَابِ وَ مَا اللَّهُ بِغَفِل عَمَّا تَعْمَلُونَ» / آیه 85 از سوره بقره
«آیا به بعضی از دستورات کتاب آسمانی ایمان می آورید و به بعضی کافر می شوید؟! برای کسی که این عمل را انجام دهد جز رسوائی در این جهان و بازگشت به شدیدترین عذابها در روز رستاخیز، چیز دیگری نخواهد بود، و خداوند از اعمال شما غافل نیست.»

در زمانه امروزی نیز چه بسا افرادی هستند که تا زمانی که رأی و نظر بزرگان را باب میل و انتفاع خویش ببینند از ایشان حمایت می کنند و به محض آنکه کوچکترین خطری منافعشان را با تهدید مواجه کند، در برابر همان بزرگی که تا دیروز برایش گریبان می دریدند، جبهه گیری کرده و ایشان را مستحق هرگونه تهمت و افترا و ناسزا می دانند.

پس از حماسه سوم تیر 84 بسیار بودند افرادی که علیرغم اختلافات عقیدتی پرشمار با جناح و طرفداران نامزد پیروز در انتخابات نهم ریاست جمهوری، به طمع بدست آوردن غنیمت، به گرد ایشان آمدند و همچون سربازان گریخته جناح شکست خورده، بانگ "انا دخیل" سر دادند.

در همین زمان بود که بسیاری از این افراد نیز به دلیل مشابهت های سیاسی فراوان میان دولت منتخب 84 و گفتمان آیت الله مصباح یزدی، سعی داشتند تا به هر نحوی از انحا خود را در حلقه نزدیک اصحاب آیت الله جای دهند و بدین تزتیب سهم بیشتری از غنائم را طلب کنند که این حربه با هوشمندی و درایت بی نظیر علامه مصباح یزدی ناکام ماند و اعمال منافقانه چنین افرادی راه به جایی نبرد و در همان بدو امر ناکام ماند.

از آنجا بود که همین عده قلیل، بذر کینه نسبت به علامه را در دل کاشتند و مترصد فرصتی برای انتقام از ایشان بودند.

و سرانجام پس از گذشت 8 سال، این فرصت در خرداد 92 مهیا شد و مجال انتقام فراهم آمد و دمل های چرکین حقد و حسد سرباز کرد و لجن پراکنی ها آغاز گردید.

در چنین شرایطی بود که آیت الله در کمال آرامش، این دست عقده گشایی ها را نیکو پاسخ گفتند: «هرچند آدمی دوست دارد همگان به او احترام بگذارند، هرچند تحمل ملامت و ناسزا مخصوصا از دوستان آسان نیست، اما قرآن فرموده است «لایخافون لومه لائم». بله، اگر وظیفه‌ای نباشد، انسان خود را در معرض فحشها و تهمت‌ها و ملامت‌ها قرار نمی‌دهد اما اگر وظیفه‌ای را احساس نمود، باید به تکلیف عمل کند. ملاک تکلیف، نتیجه روشن نیست، بلکه ملاک تکلیف، شناخت آن از راه عقل و شرع است، ولو اینکه عملا نتیجه دلخواه از آن حاصل نشود.»

آری دوستان واقعی در مواقع شکست و سختی و اضطرار از دوستان قلابی تمییز داده می شوند چراکه سرند جداسازی دوست از دشمن، پایبندی افراد در شرایط سخت خواهد بود وگرنه "مگسان به گرد شیرینی بسیارند"! 

فئودالیسم
فئودالیسم Feudalism که به بزرگ مالکی , نظام خان خانی , ملوک الطوایفی و رژیم ارباب - رعیتی نیز ترجمه شده است , به آن نظام اجتماعی - اقتصادی اطلاق می شود که اساس آن را تیول یا اقطاع تشکیل می دهد . تیول به قلمرو یک مامور اطلاق می شود که از ارباب کسب می گردید و روی آن افرادی به نام سرف یا رعیت کار می کردند . مناسبات تولیدی جامعه فئودالی بر اساس مالکیت ارباب بر زمین و وابستگی شخصی دهقانان به ارباب فئودال قرار داشت . در این نظام همچنین رعیت ,دیگر بنده نبود و مستقلاً فروخته نمی شد , گرچه با زمینی که به فروش می رسید , به مالک جدید منتقل می شد .قانون اساسی اقتصاد فئودالی عبارت است از تولید محصول اضافی برای تامین نیازهای ارباب فئودال و بهره کشی رعیت های وابسته بر اساس مالکیت محدود او نسبت به رعیت ها از طریق بیگاری , بهره جنسی و نقدی و گونه های دیگر عوارض و مالیات ها . اکنون صفت فئودالی در مورد هر سازمانی به کار می رود که در آن قدرت انحصاری پدید آمده و موجبات سوئ استفاده فراهم باشد و موجب شود شخص در چارچوب آن از امتیازات کسب شدهبه نفع خود و به منظور حفظ سلطه اش استفاده کند.

رئالیسم
رئالیسم (realism) ؛ لغتى فرانسوى است که از ریشه (real) به معناى «واقعى» اخذ شده است. واژه‏هاى نظیر حقیقت گرایى، واقعیت گرایى، واقع‏بینى، حقیقت‏پرستى، واقع گرایى معادل این اصطلاح در فارسى به شمار مى‏روند.
این اصطلاح که بیشتر در مقابل ایدئالیسم (idealdsm) - به معناى تصویرگرایى، معناگرایى و آرمانگرایى - استعمال مى‏شود از نظر مفهوم دچار پیچیدگى، ابهام و اشتراک معنایى بوده و در حوزه‏هاى متعددى نظیر، سیاست، فلسفه، اخلاق، هنر و ادبیات و مباحث زیبایى شناختى، کاربرد دارد. از این رو در هر حوزه، معنایى خاص خود را مى‏طلبد، اما شاید بتوان در یک تعریف کلى و تا حدى متناسب باحوزه‏هاى مختلف، چنین گفت: «رئالیسم عبارت است از وضع و حالتى که در آن به امورى که داخل در متن واقع، و خارج از ذهن انگاشته مى‏شود، اهتمام ویژه داده مى‏شود». (فرهنگ واژه‏ها، عبدالرسول بیات، مؤسسه اندیشه و فرهنگ دینى، 1381، ص 290)

ادامه مطلب...


برچسب ها : سیاسی و نظامی  , ادبی  , اجتماعی  , فرهنگی  ,

فمینیسم‏
«فمینیسم‏» (feminism) واژه‏اى فرانسوى است که در قرن نوزدهم به «جنبش زنان‏» اطلاق مى‏شد و امروزه به «دفاع از حقوق اساسى زنان بر اساس آرمان برابرى‏طلبى‏» اطلاق مى‏شود . جنبش‏هاى دفاع از حقوق زنان در آغاز براى اعتراض به برخى نابرابرى‏هاى اجتماعى شکل گرفتند، اما با گذشت زمان به جریانى فرهنگى و سیاسى تبدیل شدند; جریانى که بر اساس انگاره‏هاى مشخص ایدئولوژیکى به تحلیل نابرابرى‏هاى زنان و آرمان‏هاى زنانه (feminine) مى‏پرداخت و راهبردهایى خاص مطرح مى‏کرد . نهضت‏برابرى‏طلبى زنان که به صورت جنبش سیاسى سازمان یافته و منسجم از سابقه‏اى کم‏تر از دو قرن برخوردار است  ، در ذات خود گرایش‏هاى مختلف سیاسى، اجتماعى و ایدئولوژیک تا آنجا که مبتکرى چون «ریک ویلفورد» تصریح مى‏کند، بهتر است‏به جاى واژه «فمینیسم‏» از واژه «فمینیسم‏ها» استفاده کرد . با وجود این مهم‏ترین دغدغه آنان ارتقاى موقعیت زنان در جامعه و ایجاد برابرى و همسانى بین زن و مرد است . 

  ادامه مطلب...


برچسب ها : سیاسی و نظامی  , ادبی  , اجتماعی  , فرهنگی  ,

امانیسم:
در برابر خدا محوری، این نگرش، اصالت را به انسان داده و در حقیقت انسان محوری را زیر بنا به حساب می آورد. استدلالشان بر این دیدگاه آن است که انسان اولین موجود شناخته شده در عالم و نیز موجود برتر است (جمیل صلیبا، پیشین، ج 1، ص 159).
این مکتب با نهادن انسان در مرکز تأملات خود، اصالت را به رشد و شکوفایی انسان می دهد. به طور کلی اومانیسم در تاریخ غرب، با دو قرائت یا در دو گرایش کلی بروز کرده است. یکی گرایش فردگرا و دیگری گرایش جمع گرا. فرد گرایی که قرائت غالب از انسان گرایی بوده است، نه تنها اصالت را به انسان، که به فرد انسانی می دهد. در عرصه حیات سیاسی و اقتصادی، گرایش جمع گرا معمولا در مکاتب سوسیالیسم و مارکسیسم و گرایش فردگرایانه خصوصا در لیبرالیسم و کاپیتالیسم خود را نشان داده است (عبدالرسول بیات، فرهنگ واژه ها، ص 40).
2. از نظر تاریخی این جنبش اومانیستی بیشترین هم خود را صرف گریز از وضعیت حاکم در دوره قرون وسطا و نفوذ کلیسایی قرار داده بود، و چندان دغدغه نظم دادن به اندیشه های خود در چارچوب های علمی و فلسفی اومانیست ها، بیشتر از اندیشه هایی استقبال می نمودند که در تقابل با نظام حاکم قرون وسطایی شکل می گرفت. آنها مفاهیمی از جمله اختیار و آزادی انسان را همواره می ستودند. طبیعت گرایی، تصدیق جایگاه لذت در زندگی اخلاقی، تساهل و تسامح دینی از دیگر موضوعاتی بود که به تدریج مورد علاقه اومانیست ها قرار گرفت (همان، ص 42 - 41).
در مجموع از قرن چهاردهم میلادی تا به امروز، اومانیسم در معنای عام خود مؤلفه های زیر را مد نظر داشته است: محوریت انسان و پای بندی به خواست ها و علایق انسانی، اعتقاد به عقل، شک گرایی و روش علمی به عنوان ابزاری تناسب برای کشف حقیقت و ساختن جامعه انسانی، بر شمردن عقل و اختیار به عنوان ابعاد بنیادی وجود انسان، اعتقاد به بنا نهادن اخلاق و جامعه بر مبنای خود مختاری و برابری اخلاقی، اعتقاد به جامعه باز و تکثرگرا، تأکید بر دموکراسی به عنوان بهترین تضمین کننده حقوق انسانی در برابر اقتدار فرمان روایان و سلطه جویی حاکمان، التزام به اصل جدایی نهادهای دینی از دولت، پرورش هنر مذاکره و گفت و گو به عنوان ابزار حل تفاوت و تقابل فهم های گوناگون، اعتقاد به این که تبیین جهان بر پایه واقعیات ماورای طبیعی و توجه به جهان غیر دنیوی برای حل معضلات بشری، تلاشی است برای ضعیف و بی ارزش کردن عقل انسانی. جهان موجودی خود پیدایش و انسان نیز بخشی از همین جهان طبیعت است که براساس یک فرآیند تحولی مداوم پدید آمده است و عقایدی مادی و ضد الهی فراوان دیگر از این قبیل.
نقد و بررسی:1. بی تردید، آن گونه که اومانیسم می پندارد، ایمان یگانه حقیقت هستی نیست؛ بلکه خود آفریده ای است که خاستگاه وجود او، حقیقتی برتر از او و تنها حقیقت جهان است.
2. نگاهی اجمالی به پیشینه مکتب مزبور نشا ن می دهد که همین نگرش انسان گرایانه، در بسیاری از دوران های تاریخی، آنگاه که چیزی را معارض با منافع خود و به اصطلاح ارزش های انسانی مورد باور خود تشخیص داده، در صدد حذف و نابودی آن برآمده است؛ هر چند دیدگاه مقابل مزبور، نگرش انسان گرایانه دیگری بوده و هر چند به نابودی انسان ها و ارزش های انسانی بینجامد.
3. در ادیان آسمانی، خصوصا دین اسلام، انسان افزون بر این که از جایگاه ممتاز کرامت انسانی و جانشینی حضرت حق برخوردار است و آسمان و زمین، مسخر او قلمداد شده اند، اما آنچنان در عرصه هستی وا نهاده نیست که غیر مسؤولانه تنها به خود بیندیشد و آنگاه که چیزی را در برابر منافع خود تشخیص داد، آن را ناحق تلقی کند. شأن انسان نیز در تفکر اسلامی، در امور دنیوی محبوس و منحصر نیست؛ بلکه پایگاه و شأن او در ارتباط با مبدأ و معاد و ارزش های اخلاقی معنا می شود (همان، ص 54).